Stanowisko
Movila Documaci, południowa Dobrudża, Rumunia. Starożytny kurhan.
Kierownik badań
prof. Valeriu Sîrbu, dr Maria Magdalena Stefan, dr Dan Stefan
Miejsce i czas badań
Movila Documaci, południowa Dobrudża, Rumunia.
2017-2018
Datowanie stanowiska
IV w. p.n.e.
Opis badań
Projekt KALLA – archeolodzy z Uniwersytetu Rzeszowskiego zostali zaproszeni do badań wielkiego kurhanu Movila Documaci w południowej Dobrudży (Rumunia).
Po dwóch latach nieobecności ekipa Instytutu Archeologii UR powróciła do Rumunii. Tym razem pracujemy w południowej Dobrudży, kilka kilometrów od granicy bułgarskiej. Nasi rumuńscy koledzy z Instytutu Archeologii „Vasile Pârvan” z Bukaresztu – prof. Valeriu Sîrbu, dr Maria Magdalena Stefan i dr Dan Stefan, z którymi pracowaliśmy przez blisko 10 lat na stanowisku Celic Dere nad dolnym Dunajem (http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C402396%2Crzeszowscy-archeolodzy-badaja-trackie-cmentarzysko-w-rumunii.html) rozpoczęli w zeszłym roku w rejonie Mangalii interdyscyplinarny projekt badawczy o nazwie KALLA – The Interdisciplinary Study of Hellenistic Tumuli Landscapes and Monumental Tombs in Kallatis – i zaprosili nas do współpracy.
W ramach projektu KALLA dr hab. Tomasz Bochnak wraz ze studentami IAUR i wolontariuszką z Uniwersytetu Gdańskiego pracują przy kurhanie „Movila Documaci” na przedmieściach Mangalii. W starożytności w tym miejscu znajdowała kolonia Dorów o nazwie Kallatis (Piękna). U schyłku IV w. p.n.e. miasto dostało się pod władzę Lizymacha – jednego z diadochów, czyli następców Aleksandra Wielkiego. To właśnie na czasy dominacji macedońskiej datowany jest interesujący nas grób.
Potężny kurhan mierzył pierwotnie ok. 50 metrów średnicy, a jego wysokość sięgała 8 metrów. Obecnie nasyp jest zachowany w ok. 30%, a komora grobowa i prowadzący do niej korytarz (dromos) są niemal zupełnie odsłonięte. Widoczne są też częściowo zachowane kamienne ściany postumentu, który pierwotnie wznosił się w centrum kurhanu. Kurhan skrywał sklepioną kolebkowo komorę grobową wraz z prowadzącym do niej dromosem (korytarzem). Komora pokryta jest w znacznej części dość dobrze zachowaną polichromią, przypuszczalnie wykonaną w technologii al fresco, tj. wykonaną bezpośrednio na świeżym tynku. Na ścianach dromosu widoczne są wydrapane w tynku rysunki – szczególnie czytelne są szkice przedstawiające łodzie z pojedynczymi żaglami. Przypuszcza się, że wyryto je w IX-XI w.
Kurhan „Movila Documaci” wyrabowano już w starożytności, a przez pewien czas był on później zamieszkany – świadczą o tym fragmenty ceramiki z okresu bizantyjskiego. Obecne prace wykopaliskowe koncentrują się po wschodniej stronie dromosu oraz wewnątrz komory grobowej, gdzie badane są wybrane odcinki spągu. Znaleziono stosunkowo niewiele materiału – prócz znalezisk nowożytnych natrafiliśmy na ceramikę z okresu hellenistycznego. Nie to jednak jest celem tegorocznej kampanii – badania pozwoliły na ustalenie wielu interesujących detali dotyczących budowy kurhanu.
Nie wiadomo, kto był pochowany w Movila Documaci. Kiedyś uważano, że był to pochówek księcia trackiego, geckiego lub scytyjskiego. Obecnie bardziej prawdopodobna jest hipoteza zakładająca, że kurhan wzniesiono dla nieznanej nam osoby związanej z Kallatis, zapewne kogoś z kręgu zwierzchności macedońskiej.
Zgodnie opinią prof. Valeriu Sîrbu, Movila Documaci to największe i najbardziej złożone założenie grobowe w Rumunii, nie tylko hellenistyczne, ale od paleolitu po średniowiecze.
Prace potrwają do 15 października 2018 roku, ale ekipa Instytutu Archeologii UR pozostanie w Mangalii kilka dni krócej.
Fotografie, filmy promujące badania
